قهوه خانه ای که نامش «خران» بود!

در اواخر پهلوی یعنی در سال‌های اوج فعالیت های سیاسی در ایران، قهوه خانه ای در تبریز فعالیت می‌کرد که به نام قهوه خانه خران ( زبان ترکی اشهلر قهوه خاناسی ) مشهور بود. ظاهر قهوه خانه مثل هر قهوه خانه ای در ایران پر از نقل و انتقال سینی های چای و دود دم مه آلود قلیان بود. اما فضای داخلی و آدم‌های این قهوه خانه کمی با بقیه جاها فرق داشتند. جالب این که این قهوه خانه در بین طبقه روشنفکر و سیاسی جامعه آن زمان تبریز به شدت محبوب و پرتردد بود. میتوان گفت جایگاهی کمتر از کافه نادری تهران، در بین اهالی تبریز نداشت. حتی نخبگان اهل قلم مثل جلال آل احمد، ابراهیم گلستان، غلامحسین ساعدی وقتی در تبریز اقامت داشتند حتما به این قهوه خانه رفت و آمد می‌کردند.

اما چرا این اسم و عنوان رو برای چنین قهوه خانه ای انتخاب کرده بودند؟ چون همانطور که از اسم قهوه خانه پیداست شبیه یک شوخی کنایه آمیز است.

با این که همین قشر روشنفکر مخاطبان اصلی این قهوه خانه بودند ولی به طور کل افرادی اجازه رفت و آمد داشتند که می توانستند شوخی ها و کنایه های اغراق آمیز جاری در محیط قهوه خانه را تاب بیاورند. متلک های سنگین که تا صورت خجالت زده مخاطبش را تا مرز قرمزی نمیکشاند  تمامی نداشت. مزاح ها و شوخی ها هم بیشتر مختص ادبیات کوچه بازاری تبریز بود. اما سوای این فضای کمدی، بار طنز سیاسی و سیاه قهوه خانه بالا بود و همین مجموعه کنایه ها و گپ و گفتها بیشترین میزان انتقاد و کنایه به اوضاع سیاسی را در خود داشت. بنابراین این اسم قهوه خانه نوعی پوشش کنایه ای بود.

محل قهوه خانه خران در بازار تبریز سمت سرای دو دری قرار داشت که متاسفانه امروز هیچ اثری از این قهوه خانه باقی نمانده است.